Çifte Vergilendirme Nedir ve Neden Önemlidir?
Çifte vergilendirme, aynı vergi matrahının (gelir, kazanç, servet) iki farklı ülke tarafından aynı dönem için vergilendirilmesidir. Bu durum, özellikle Kosova ve Türkiye arasında ticaret yapan, yatırım yapan, çalışan veya ikamet eden birey ve şirketler için ciddi bir mali yük oluşturabilir.
Neyse ki, iki ülke arasındaki bu olumsuzluğu önlemek ve ekonomik iş birliğini teşvik etmek amacıyla “Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması” (Double Taxation Avoidance Agreement – DTAA) imzalanmıştır. Bu makale, söz konusu anlaşmanın temel hükümlerini, kapsamını ve pratikte nasıl uygulandığını detaylandıracaktır.
Önemli Not: Bu makale genel bilgilendirme amaçlıdır. Spesifik durumunuz için mutlaka vergiliğe hakim bir serbest muhasebeci mali müşavir (SMMM) veya vergi avukatından profesyonel danışmanlık almalısınız.
Anlaşmanın Temel Bilgileri ve Yasal Dayanağı
- Anlaşmanın Tam Adı: “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Kosova Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi Önleme ve Vergi Kaçakçılığına Engel Olma Anlaşması”
- İmza Tarihi: 2 Mayıs 2013 (Priştine)
- Yürürlük Tarihi: İki ülkenin de iç onay süreçlerini tamamlamasının ardından yürürlüğe girmiştir. Türkiye’de 1 Ocak 2016 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere uygulanmaya başlanmıştır.
- Kapsadığı Vergiler:
- Türkiye Tarafı: Kurumlar Vergisi ve Gelir Vergisi.
- Kosova Tarafı: Gelir vergisi ve kurumlar kazancı üzerinden alınan vergi.
Anlaşmanın Temel Prensipleri ve Getirdiği Çözümler
Anlaşma, çifte vergilendirmeyi önlemek için genellikle iki temel yöntem öngörür: Muafiyet Yöntemi ve Mahsup Yöntemi (Vergi Kredisi). Kosova-Türkiye anlaşmasında, gelir türüne göre bu yöntemlerden biri veya kombinasyonu uygulanır.
1. Mukimlik (İkametgah) ve Vergilendirme Hakkı
Anlaşmanın temelini, vergi mükellefinin “mukim” olduğu ülkenin belirlenmesi oluşturur. Bir kişi veya şirket, aynı anda her iki ülkede de mukim sayılabilecek durumdaysa, anlaşmadaki “bağ kesici” (tie-breaker) kurallar devreye girer. Mukim olunan ülke, genellikle küresel gelirin tamamını vergilendirme hakkına sahiptir, ancak kaynak ülkenin de belirli gelir türleri üzerinde sınırlı vergilendirme hakkı olabilir.
2. Başlıca Gelir Kalemleri ve Anlaşma Hükümleri
a) Ticari Kazançlar ve Daimi İşyeri (Permanent Establishment)
- Bir Türk şirketinin Kosova’daki kazançları, ancak Kosova’da bir “daimi işyeri” (örneğin: şube, fabrika, inşaat şantiyesi, temsilcilik) varsa Kosova’da vergilendirilir.
- Daimi işyerine atanamayan kazançlar sadece Türkiye’de vergilendirilir.
- Aynı kural, Kosovalı şirketlerin Türkiye’deki kazançları için de geçerlidir.
b) Taşımacılık (Deniz ve Hava)
- Uluslararası taşımacılık faaliyetlerinden elde edilen kazançlar, genellikle işletmenin mukim olduğu ülkede vergilendirilir. Bu, lojistik şirketleri için büyük kolaylık sağlar.
c) Temettüler (Dividends), Faiz ve Royalty (Lisans) Gelirleri
- Temettüler: Kaynak ülkede (temettüyü ödeyen şirketin bulunduğu ülke) %10 oranında kesinti stopaj vergisi uygulanır. Örneğin, bir Kosova şirketinden temettü alan Türk hissedar, temettü tutarı üzerinden Kosova’da %10 vergi öder. Bu vergi, Türkiye’deki toplam vergi yükümlülüğünden mahsup edilir.
- Faiz: Kaynak ülkede %10 stopaj vergisi uygulanır.
- Royalty (Lisans ve Telif) Gelirleri: Kaynak ülkede %10 stopaj vergisi uygulanır.
d) Gayrimenkul Gelirleri
- Bir ülkedeki gayrimenkullerden elde edilen kira gelirleri veya satış kazançları, gayrimenkulün bulunduğu ülkede vergilendirilir. Örneğin, Türkiye’de mülkü olan bir Kosova vatandaşı, bu kira gelirini Türkiye’de beyan edip vergisini öder.
e) Ücretler ve Maaşlar
- Genel kural, ücretin çalışılan ülkede vergilendirilmesidir.
- Ancak, belirli koşullar sağlandığında (örneğin, diğer ülkede bir yılda veya 12 aylık dönemde 183 günden az kalınması, ücretin mukim ülkedeki bir işveren tarafından ödenmesi gibi) ücret sadece mukim olunan ülkede vergilendirilebilir. Bu, geçici görevlendirmelerde önemli bir kolaylıktır.
f) Serbest Meslek Kazançları
- Genellikle hizmetin yerine getirildiği ülkede vergilendirilir, ancak belirli koşullar altında mukim ülkede de vergilendirilebilir.
Vergi Bilgi Değişimi ve Vergi Kaçakçılığının Önlenmesi
Anlaşmanın önemli bir ayağı da, iki ülke vergi idareleri arasında bilgi değişimi mekanizması kurmasıdır. Bu sayede, vergi kaçakçılığı ve vergi planlamasının aşırıya kaçan halleri engellenmeye çalışılır.
Pratik Örnekler ve Çıkarımlar
Örnek 1 (Temettü): Kosova’da mukim “A Şirketi”, Türkiye’deki “B Şirketi”nden 10.000 EUR temettü aldı. B Şirketi, ödeme yaparken %10 (1.000 EUR) stopaj vergisi keserek 9.000 EUR öder. A Şirketi, bu 10.000 EUR’yu Kosova’da beyan eder ve Kosova kurumlar vergisi öder. Türkiye’de kesilen 1.000 EUR vergi, Kosova’daki vergi matrahından düşülebilir veya mahsup edilebilir.
Örnek 2 (Ücret): Türkiye’de mukim bir mühendis, Kosova’daki bir projede 4 ay (120 gün) çalışır. Ücretini Türkiye’deki şirketi öder. 183 gün kuralı sağlandığı için, bu ücret sadece Türkiye’de vergilendirilir, Kosova’da ek vergi ödenmez.
Örnek 3 (Daimi İşyeri): Türkiye merkezli bir inşaat firması, Kosova’da 10 ay süren bir inşaat projesi yürütür. Bu, Kosova’da bir “daimi işyeri” oluşturur. Projeden elde edilen kazanç, Kosova’da vergilendirilir. Türkiye’de de vergilendirilir, ancak Kosova’da ödenen vergi mahsup edilir.
Mükelleflerin Yapması Gerekenler
- Mukimlik Durumunuzu Belirleyin: Hangi ülkede vergi mukimisiniz?
- Gelir Türünüzü Sınıflandırın: Geliriniz anlaşmada hangi kategoriye giriyor?
- Stopaj Oranlarını Doğru Uygulayın: Kaynak ülkede yapacağınız ödemelerde doğru stopaj oranını (%10 gibi) uygulayın. Bunun için genellikle mukimlik belgesi (Tax Residency Certificate) talep edilir.
- Mahsup Hakkınızı Kullanın: Kaynak ülkede ödediğiniz vergileri, mukim olduğunuz ülkedeki vergi beyannamenizde mahsup edin veya beyan edin.
- Profesyonel Destek Alın: İki ülke mevzuatı karmaşık olabilir. Bir vergi danışmanı, anlaşmadan azami faydayı sağlamanıza ve cezalardan kaçınmanıza yardımcı olacaktır.
